Zabytki Białej Podlaskiej i okolic

Biała Podlaska ma bogatą przeszłość historyczną o czym świadczą liczne zabytki architektoniczne. Najważniejszym obiektem zabytkowym jest Zespół Zamkowy Radziwiłłów pozostałość dawnego zamku zbudowanego na planie gwiazdy pięcioramiennej z pięcioma bastionami otoczonymi fosą i wałem ziemnym. Zespół przylega do ulicy Warszawskiej oraz Zamkowej, od zachodu graniczy z zabudową miejska, a od południa z doliną Krzny. Budowę zespołu rozpoczął Aleksander Ludwik Radziwiłł, kontynuowali jego następcy. Na początku XVIII w. uzyskał ostateczny swój wygląd. Wybudowany w jego obrębie dziś nieistniejący pałac., w XVII w., stanowił wzór dla innych tego typu obiektów w Polsce. Zachowane fortyfikacje ziemne stanowią rzadki przykład umocnień ziemnych "szkoły staroholenderskiej". Poza fortyfikacjami zachowały się:

1. Brama wjazdowa zbudowana w 4 ćw. XVII w. z fasadą komponowaną na wzór łuku tryumfalnego, osłaniająca prostokątne wnętrze. Kolumnową fasadę zdobią liczne elementy dekoracyjne: boniowanie, popiersia, panoplia i płaskorzeźby.
2. Wieża wjazdowa zwana wartowniczą, wybudowana została w pierwszej połowie XVII w., połączona ćwierćkolistą szyją bramną z bramą wjazdową, przykryta dachem namiotowym z hełmem, latarenką i galeryjką, posiada sześć kondygnacji. Obecnie jest to siedziba Muzeum Południowego Podlasia.
3. Trzy oficyny wybudowane przed 1709 r. flankują dawny dziedziniec paradny, zamieniony w XIX w. na park miejski. Skrzydła oficyn północnych leżące naprzeciwko wieży, po obu stronach szerokiego i otwartego na park dziedzinca. Budynek wschodni to tzw. oficyna północno-wschodnia, w którym obecnie mieści się Miejska Biblioteka Publiczna. Zachodni budynek łączy się z długim, parterowym budynkiem oficyn zachodnich, w pn.-zach. miesci się Szkoła Muzyczna, a w oficynie zachodniej Miejski Ośrodek Kultury.
4. Wieżyczka wschodnia z pierwszej poł. XVII w., wolnostojąca w głębi parku, w stylu barokowym, dwukondygnacyjna, przykryta kopułą i dachem namiotowym.
5. Późnorenesansowa kaplica zamkowa z ok. 1620 r. (pierwszej połowy XVII wieku), ze sklepieniem kolebkowym i dwuspadowym dachem.
6. Zespół szpitalny, fundacji Radziwiłłów. Budynek główny z pierwszej połowy XVIII w., budynek ochronki przekształcony w XIX wieku. W głębi najstarszy, zachowany, bialski cmentarz, z pierwszej połowy XVIII w.

Inne obiekty, które są warte zauważenia to:

1. Budynek dawnej Akademii Bialskiej, usytuowany przy ulicy Warszawskiej. Na ścianie, od ul. Warszawskiej, znajduje się orzeł i data 1628 (rok założenia szkoły) oraz tablica upamiętniająca 190 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Gmach wskutek przebudowy zewnętrznie ma charakter budynku klasycystycznego, obecnie mieści się tutaj Liceum Ogólnokształcące im. J.I. Kraszewskiego. Akademia Bialska wykształciła wielu sławnych ludzi wśród, których należy wymienić Józefa Ignacego Kraszewskiego, Romana Rogińskiego, księdza Stanisława Brzóskę. Związani ze szkołą byli również: Stefan Żeromski i Julian Ursyn Niemcewicz. Spośród znanych obecnie postaci wymieniamy Bogusława Kaczyńskiego i Romana Kłosowskiego.
2. Obok Akademii pomnik J.I. Kraszewskiego, jedyny w Polsce, usytuowany przy skrzyżowaniu ulic Zamkowej i Warszawskiej. Wystawiony w 1928 roku ze składek mieszkańców Białej Podlaskiej, w 300 rocznicę założenia Akademii Bialskiej.
3. Kościół św. Anny położony przy ul. Warszawskiej jest najcenniejszym obiektem sakralnym w mieście, pierwotnie drewniany, wzniesiony w 1525 roku z fundacji Grzegorza Iwanowicza. Przebudowany został w latach 1596-1603 przez dobudowanie prezbiterium i chóru muzycznego, a później dwóch bocznych kaplic. Obok kościoła znajduje się dzwonnica bramna z I połowy XVIII wieku, plebania kryta gontem z 1750 roku, XVIII w. wikarówka, a naprzeciw budynek organistówki z 1820 roku. Przy plebani Pomnik św. Michała Archanioła autorstwa Tadeusza Ulatowskiego przedstawiający herb miasta, usytuowany jest na rogu ulicy Zamkowej i Warszawskiej.
4. Kościół i klasztor poreformacki p.w. św. Antoniego przy ulicy Narutowicza, wzniesiono w latach 1672-1684 dzięki staraniom Katarzyny z Sobieskich Radziwiłłowej i jej męża Michała, jako budowla murowana w stylu barokowym. Na szczególną uwagę zasługują XVII/XVIII wieczne freski na sklepieniach kościoła i w klasztorze, oraz ołtarz główny konfesjonały. Kościół jest jednonawowy, na sklepieniach polichromia z XVII wieku: dwa orły radziwiłłowskie - Trąba i Janina; na sklepieniach prezbiterium polichromia z XVII wieku, w kruchcie marmurowa płyta z napisem fundacyjnym. Cmentarny mur przykościelny zdobią epitafia żołnierzy AK. Na środku przedkościelnego placu, w 2000 r. wzniesiono pomnik Jana Pawła II.
5. Kościół pobazyliański p.w. NMP przy ulicy Brzeskiej. Zespół pobazyliański, z XVIII w., składa się z kościoła pw. Narodzenia NMP, klasztoru i bramy z ogrodzeniem. Obiekty te zbudowano dla unickiego zakonu oo. Bazylianów, w związku z rosnącym kultem Józefata Kuncewicza. Świątynię wybudowano na wzór kościoła łacińskiego. Posiada interesujący, XVIII w. wystrój wnętrza. Obok zespołu pomnik poświęcony Polakom zesłanym na Syberię, autorstwa Jacka Spisackiego.
6. Plac Wolności dawny rynek miejski od 1919 r., noszący nazwę Placu Wolności, który niegdyś wybrukowany był "kocimi łbami". Obudowany XVIII i XIX w. kamieniczkami. W latach 30-tych XX wieku było to centrum handlowe, w którym odbywały się cotygodniowe targi. W środkowej części północnej pierzei znajduje się Miejsce Stracen - upamiętniające dwie publiczne egzekucje z czasów II Wojny Światowej.
7. Magistrat wzniesiony przy Placu Wolności w 1843 r., także dzisiaj siedziba władz miejskich. Obok budynku Miejsce Pamięci Narodowej - "ściana straceń" przy której, w czasie II wojny światowej naziści rozstrzeliwali mieszkańców Białej Podlaskiej.
8. Austeria, wybudowana ok. 1740 r., najstarszy dom zajezdny w Białej Podlaskiej.
9. Kaplica cmentarna, barokowa, z 1 połowy XVIII wieku, na cmentarzu rzymsko-katolickim, otoczona zabytkowymi nagrobkami XIX i XX wiecznymi.

Okolice Białej Podlaskiej

Zapraszamy Państwa do odwiedzenia okolic Białej Podlaskiej, które ze względu na swoje walory przyrodnicze i kulturowe są wspaniałymi terenami dla uprawiania turystyki. To tutaj znajduje się Park Krajobrazowy "Podlaski Przełom Bugu", gdzie można podziwiać dziewiczą przyrodę ostatniej naturalnej doliny dużej nizinnej rzeki Europy. Dziki i piękny Bug może być wykorzystany do spływów kajakami lub tratwami. Niezapomnianym przeżyciem może być też spływ kajakowy Krzną, wzdłuż której znajduje się kilka stanic wodnych. Miłośnicy turystyki rowerowej mają do dyspozycji szlaki rowerowe. Trasa umożliwia wędrówkę po krainie przyrody, ciszy i nostalgii. Pozwala na poznanie interesujących historycznie miejsc, kościołów, cerkwi, dworków, pałaców i tradycyjnej wsi podlaskiej. Szczególnie polecanym miejscem nieopodal Białej jest Stadnina Koni Czystej Krwi Arabskiej w Janowie Podlaskim. Do niej, każdego roku, zjeżdżają się miłośnicy koni by brać udział w najsłynniejszej na świecie aukcji "arabów". Przebywając w regionie bialskim warto również odwiedzić znane miejsca pielgrzymek; katolickie sanktuaria Maryjne w Kodniu i Leśnej Podlaskiej, jedyną w Polsce, przepiękną cerkiew unicką w Kostomłotach oraz okazały zespół cerkiewno-klasztorny w Jabłecznej. Osobliwością, tych okolic, jest także stary cmentarz tatarski w Studziance.

Zapraszamy do przyjazdu i dłuższego pobytu na gościnnej ziemi bialskiej. Biała Podlaska i okolice to tereny ekologicznie czyste. Imponujące lasy, czyste wody, urozmaicony krajszary, umiarkowany klimat - to wszystko stwarza doskonałe warunki do rekreacji i wypoczynku.